In 1998 werd herdacht dat in 1848 de Nederlandse Grondwet in democratische zin werd herzien. In het kader van deze herdenking vond de ’grondwetstrijd’ plaats. Mijn inzending daarvoor, een ontwerp voor een republikeinse en fundamenteel-democratische Grondwet, volgt hieronder.

In de Memorie van Toelichting zet ik uiteen op welke wijze in Nederland de republikeinse staatsvorm in ere wordt hersteld. De overgang verloopt op een vreedzame manier. De koningin houdt de eer aan zichzelf, nadat de prins van oranje heeft besloten af te zien van het koningschap. Daarop spreekt de Nederlandse bevolking zich bij referendum uit over de staatsvorm; de meerderheid kiest voor de republiek. Tegelijkertijd wordt besloten de Nederlandse staatsinrichting ten principale eens tegen het licht te houden, met als uitgangspunt dat een radicale democratisering van het staatsbestel wenselijk is. Vervolgens gaat een grondwetscommissie met deze opdracht aan de slag en presenteert al na enkele maanden het hierna volgende ontwerp.

In dit ontwerp is niet gekozen voor een republiek met een sterke president van Amerikaanse of Franse snit, maar voor een collectief en symbolisch staatshoofd in de vorm van de raad van state. Deze invulling past in de voorkeur voor een verregaand gedemocratiseerde staatsinrichting. Die voorkeur sluit aan het aloude Bataafs-patriottische gedachtengoed, waarin geen plaats is voor een machtige staat. De nieuwe Nederlandse Republiek is een republiek gebaseerd op de heerschappij van de burgers (artikel 1). Dit concept van de burgerheerschappij is meer dan alleen een synoniem van het abstracte concept van de volkssoevereiniteit. Niet voor niets is in artikel 2 van deze nieuwe Grondwet vastgelegd dat het doel van de Republiek het geluk van de burger is. Deze burgergerichte benadering blijkt onder meer uit een consequente versterking en uitbreiding van de grondrechten.

Het concept van de burgerheerschappij wordt consequent toegepast in de staatsinrichting van de nieuwe Republiek. Het grondwetsontwerp voorziet in een royale toepassing van direct-demoratische instrumenten als het volksinitiatief en het referendum op alle staatkundige niveaus. Verder worden veel staatsorganen direct gekozen: niet alleen volksvertegenwoordigende lichamen, maar ook de minister-president, de raad van state en de algemene rekenkamer. Uiteraard worden ook de burgemeester en de commissaris van de provincie rechtstreeks gekozen. Nieuw is ook de mogelijkheid van burgers om door hen gekozen volksvertegenwoordigers en bestuurders af te zetten door middel van een vertrouwensstemming (het recallrecht).

____________

OVER DE AUTEUR

Meine Henk Klijnsma (2 maart 1959) studeerde geschiedenis en juridische bestuurswetenschappen aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij was in de periode 1991-1999 lid van provinciale staten van Zuid-Holland voor D66 en is in het dagelijks leven werkzaam bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

____________

U Kunt hier de tekst bestanden downloaden of opslaan
door te klikken op de onderstaande links.